چرا رئیس جمهور ایران بعد از ۱۸ سال به بلاروس سفر کرد؟ | تلاش برای رسیدن به میراث شوروی در آخرین دیکتاتوری اروپا

رویداد۲۴ | مسعود پزشکیان رئیس‌جمهور هفته گذشته سفری دومرحله‌ای به ارمنستان و بلاروس داشت؛ انگیزه سفر به ارمنستان روشن بود. این کشور به تازگی توافقی با آذربایجان به میانجی گری ترامپ امضا کرده که می‌تواند امنیت ملی ایران را تهدید کند. پزشکیان به ایروان رفته بود تا خیالش از بابت تهدیدی که این توافق متوجه مرز‌های بین المللی ایران کرده راحت شود. اما انگیزه‌های سفر به بلاروس روشن نبود.

پزشکیان اولین «رئیس‌جمهورِ» ایران بعد از ۱۸ سال است که به بلاروس سفر کرده است. همین فاصله زمانی تردید‌ها درباره انگیزه سفر رئیس جمهور به این کشور را تشدید کرد.

بلاروس کشوری است در اروپای شرقی، بدون دسترسی به دریا. این کشور یکی از جمهوری‌های استقلال یافته از شوروی سابق است و از زمان استقلال همواره روابط نزدیکی با روسیه داشته. تحلیلگران این کشور را متحد استراتژیک یا وابسته روسیه می‌دانند. رابطه بلاروس با اروپا و آمریکا پرتنش است به ویژه بعد از اعتراضات ۲۰۲۰ مردم به نتیجه انتخابات و پیروزی دوباره لوکاشنکو و حمایت او از روسیه در جنگ اوکراین.

لوکاشنکو از سال ۱۹۹۴ تاکنون رئیس‌جمهور بلاروس است و به او لقب «آخرین دیکتاتور اروپا» داده‌اند.

در ظاهر در سفر اخیر پزشکیان، ایران ۱۲ سند همکاری در حوزه‌های هنری، رسانه‌ای، بهداشت، دارویی، محیط زیست و گردشگری با بلاروس امضا کرده، اما سفری که رئیس جمهور ایران بعد از ۱۸ سال، در بحبوحه یک جنگ تمام عیار بین ایران و اسرائیل انجام داده، باید دلایل قانع کننده تری داشته باشد.

اطلاعات اوکراین برای این سفر یک دلیل موجه تراشیده‌اند. آنها مدعی شده‌اند که ایران به دنبال کمک بلاروس برای بازسازی توان پدافندی خود است که طی جنگ ۱۲ روزه با اسرائیل در ماه ژوئن آسیب دیده بود. این خبر را سرویس اطلاعات خارجی اوکراین در بیانیه‌ای که دیروز توسط رسانه‌های اوکراینی منتشر شد، اعلام کرده است.

در این بیانیه آمده است: برخلاف روسیه، بلاروس در حوزه نظامی-فنی با محدودیت‌های کمتری از نظر تحریم‌ها مواجه است و می‌تواند به کانالی برای بازسازی توان دفاعی ایران تبدیل شود.

بیشتر بخوانید: الکساندر لوکاشنکو کیست؟| رفیق شفیق پوتین که ۳ دهه رئیس جمهور است

بلاروس چه کمکی می‌تواند به ایران بکند؟

شوروی یک سیستم منسجم از تقسیم کار میان ایالات خود که بعد‌ها به صورت کشور‌هایی مستقل از آن جدا شدند معروف بود. هر یک از بخش‌ها در یک حوزه خاص تخصص داشت.   بلاروس بخش‌هایی از صنایع دفاعی شوروی را به ارث برد که در حوزهٔ الکترونیک، اپتیک و تعمیر و نگهداری خودرو‌ها تخصص دارد.  این کشور به‌ویژه به خاطر تولید کامیون‌ها و شاسی‌های سنگین MAZ که در سامانه‌های موشکی (مانند اسکندر روسیه) به کار می‌روند، شناخته می‌شد.

در واقع بلاروس یک صنعت دفاعی قدرتمند از دوران شوروی به ارث برده و در برخی حوزه‌های خاص مانند پدافند هوایی، جنگ الکترونیک، اپتیک و نوسازی خودرو‌های زرهی توانایی‌های قابل‌توجهی دارد.

ارتش بلاروس همچنان به تجهیزات دوران شوروی متکی است و پس از استقلال در ۱۹۹۱ تقریباً کاملاً به واردات از روسیه برای خرید‌های جدید وابسته بوده است.

در جریان جنگ ۱۲ روزه، ایران بخش مهمی از پدافندهایش را از جمله اس -۳۰۰‌های خریداری شده از روسیه را از دست داد. بلاروس بخشی از سامانه‌های پدافند هوایی اس-۳۰۰ شوروی را به ارث برده و در زمینه ارتقا و تعمیر آنها مهارت دارد.

از سوی دیگر بلاروس در زمینه نوسازی سامانه‌های موشکی زمین به هوا (SAM)، رادار و سامانه‌های فرماندهی فعالیت دارد. در سال‌های اخیر، علاقه‌مند به سامانه‌های روسی مانند اس-۴۰۰ و اسکندر بوده و گفته می‌شود تعدادی از این تجهیزات را نیز دریافت کرده است. در سال ۲۰۲۲، بلاروس حدود ۲۵ موشک اسکندر به همراه ۴ پرتابگر، ۶ سامانه پدافندی Tor و یک سامانه اس-۴۰۰ دریافت کرد.

بخش دیگر توانایی بلاروس در حوزه جنگ الکترونیک است. بلاروس در زمینه تولید سامانه‌های جنگ الکترونیک، تجهیزات اختلال سیگنال، رادار‌ها و سامانه‌های اپتیک-الکترونیک شناخته شده است. صنایع دفاعی این کشور می‌توانند تعمیر، بازسازی و ارتقای سامانه‌های جنگ الکترونیک دوران شوروی را که هنوز در بسیاری از کشور‌ها استفاده می‌شوند، انجام دهند.

در حوزه هوانوردی هم بلاروس دستی بر آتش دارد. این کشور در زمینه نگهداری و تعمیر جنگنده‌ها و بالگردها، به‌ویژه مدل‌های میگ، سوخو و میل، تخصص دارد و این خدمات برای کشور‌هایی که هنوز از تجهیزات روسی-شوروی استفاده می‌کنند، اما به دلیل تحریم‌ها دسترسی به قطعات ندارند، بسیار ارزشمند است.

طبق داده‌های سیپری (SIPRI)، بلاروس در واقع بین سال‌های ۱۹۹۳ تا ۲۰۲۲ یک صادرکننده خالص تسلیحات بود. این به‌دلیل صادرات سلاح‌های دست دوم، عمدتاً هواپیما و خودرو‌های زرهی، بود، زیرا این کشور برای عمل به تعهدات خود طبق پیمان نیرو‌های متعارف در اروپا (۱۹۹۰) موجودی انبار دوران جنگ سرد را کاهش داد.

سامانه‌های پدافند و جنگ الکترونیک ایران عمدتاً بر اساس طراحی شوروی هستند، و بلاروس دقیقاً همان تخصص لازم برای تعمیر و ارتقای آنها را دارد. از سوی دیگر برخلاف غرب، بلاروس آماده همکاری با کشور‌های تحریم‌شده مانند ایران یا سوریه است.